De nasleep van de droogtes van de afgelopen jaren laat zich nog duidelijk voelen op verschillende waterlopen in Vlaanderen. Grondwatervoorraden hebben zich onvoldoende kunnen herstellen tijdens de afgelopen winter, waardoor bij gebrek aan neerslag, peilen en debieten van de waterlopen snel daalden. Op basis van terreinwaarnemingen wordt vastgesteld dat de toestand van verschillende ecologisch kwetsbare en zeer kwetsbare waterlopen achteruitgaat en verschillende waterlopen dreigen droog te vallen.

Momenteel zijn de debieten op verschillende waterlopen lager dan normaal voor de tijd van het jaar. Dit is o.a. het geval in het IJzer-, Dijle- en Demerbekken.

Op dinsdag 22 oktober 2019 organiseerden we een proefveldbezoek in prei. Het programma omvatte het bezoeken van de diverse rassen-, gewasbeschermings- en bemestingsproeven die aanliggen op PCG en het bespreken van de reeds verworven resultaten. Teelttechniek, druppelirrigatie & fertigatie kwamen eveneens aan bod.

De resultaten met druppelirrigatie en fertigatie zijn hoopgevend. Zeker in droge jaren zoals 2019 kan deze irrigatietechniek een meerwaarde bieden. Landbouwers werken aan lagere druk waardoor de energiekosten minder hoog oplopen, gebruiken minder water, meststoffen zijn beter beschikbaar voor de planten en worden effectief opgenomen. Het blijft natuurlijk een investering die je al in het begin van het seizoen moet doen terwijl je nog niet kan inschatten wat het nieuwe teeltseizoen zal brengen.

Omwille van de recente gevallen, de nog voorspelde neerslag en de beperkte watervraag heeft de Droogtecommissie besloten om af te schalen naar niveau 1 (code geel). Zij adviseert aan de provinciegouverneurs om het captatieverbod in alle stroomgebieden van ecologisch kwetsbare waterlopen op te heffen tenzij er redenen zijn waaruit blijkt dat het nodig is om een captatieverbod aan te houden.

De Werktuigendagen in Oudenaarde (21 en 22 september 2019) zijn een ideale gelegenheid om landbouwers kennis te laten maken met nieuwe irrigatietechnieken. Druppelirrigatie, fertigatie en klassieke bovenberegening werden toegepast op de demonstratievelden met aardappelen, prei en uien. Het is duidelijk dat fertigatie een meerwaarde biedt in de preiteelt ten opzichte van andere irrigatietechnieken, voor uien zijn de verschillen kleiner. Zowel de sortering als de opbrengst verbeterden in beide teelten spectaculair in alle objecten waar water werd gegeven.

Tijdens deze editie was er veel aandacht naar irrigatie. Er zijn demovelden met beregening, druppelbevloeiing en fertigatie aangelegd in prei, uien en aardappelen. De verschillen in opbrengst en kwaliteit waren zeer duidelijk zichtbaar. De proeven werden besproken en er waren demonstraties van het leggen en het verwijderen van druppelslangen. Ook werden er profielputten gegraven om te tonen hoe de beworteling en het vochtgehalte in de bodem is in de verschillende objecten. Verder waren er ook demonstraties voorzien met beregeningsboom, gun corner, aansturing van irrigatie, sensoren, opvolging en beveiliging tijdens het beregenen, diverse haspels met kanon, ... 

Op het demoplatform Wortelen hebben de organiserende partners (Departement Landbouw en Visserij, Inagro, PCG, Boerenbond, Taco, Greenfarm en Ingro) de krachten gebundeld om een interessant aanbod te kunnen doen van actuele thema’s in de wortelteelt. Hierbij is er een sterke ondersteuning geweest vanuit de zaadhuizen die betrokken zijn in dit demoplatform. Het demoplatform omvatte diverse demoproeven aangelegd en uitgevoerd door Inagro en PCG. Daarnaast kwamen ook thema’s als mechanische onkruidbestrijding, beregenen en bodemkwaliteit aan bod. Hartelijk dank voor de enthousiaste medewerking: het gastbedrijf van Johan en Christel Lavens-Baert en kinderen, de LG Westrozebeke voor de praktische ondersteuning, de deelnemende bedrijven en alle partners betrokken bij de organisatie.

Op 23 augustus 2019 organiseerden we een proefveldbezoek in uien en aardaappelen op de terreinen van de Werktuigendagen. De bezoekersgids omvat de rassen-, gewasbeschermings- en bemestingsproeven in uien.

In Oost-Vlaanderen is er door de jaren heen heel wat praktijkervaring opgebouwd rond water op land- en tuinbouwbedrijven. Al deze waterinformatie staat verzameld op het Waterportaal, een samenwerking tussen de dienst Landbouw en Platteland van de provincie Oost-Vlaanderen en de praktijkcentra PCG, PCA en PCS.

Het bedrijf is gelegen in ingepolderd land met een grote variatie in grondsoorten, nl. van grof zand tot kleigrond. Dit vormt in hoofdzaak de drijfveer voor Martin om aan precisielandbouw te doen. Op de lichte (zand)gronden komen de vroege teelten en op de zware (klei)gronden de late teelten. Voor het opmaken van taakkaarten maakt Martin niet alleen gebruik van dronebeelden en bodemscans maar ook van historische kaarten en gegevens uit de trekker (met RTK-gps) zoals brandstofverbruik, wielslip en opbrengstmetingen. Het akkerbouwbedrijf telt ongeveer 225 ha met als belangrijkste teelten aardappelen, uien (zaai en plant), wortelen, suikerbieten, wintertarwe en bruine bonen. 

Op 1 augustus 2019 waren we te gast op het pootgoedbedrijf van de familie Ryckaert te Assenede. Haspelberegening is een klassieke techniek in openluchtteelten. Op het bedrijf van Andreas hebben ze het in 2018 aangedurfd te starten met druppelirrigatie. In het eerste jaar gebruikte hij T-tape, dit jaar waren de slangen van het merk Torro. Vanaf zijn opvangbassin vertrekt een toevoerleiding naar het veld waarin wordt bedruppeld. Om de landbouwsector kennis te laten maken met deze techniek van beregenen, organiseerden het PCG, PCA, Bodemkundige Dienst van België (BDB) en Inagro een studieavond op donderdag 1 augustus. Deze kaderde binnen het demonstratieproject van de Vlaamse Overheid: ‘Beredeneerd beregenen van openluchtgroenten en aardappelen'.

Voor het derde jaar op rij is het droge weer een bekommernis bij de landbouwers. Beregeningshaspels met boom of kanon zien we steeds vaker klaar staan naast het perceel. Op het bedrijf van pootgoedtelers Dirk en Andreas Ryckaert wordt sinds twee jaar druppelirrigatie toegepast. Om de landbouwsector kennis te laten maken met deze techniek van beregenen, organiseerden het PCG, PCA, Bodemkundige Dienst van België (BDB) en Inagro een studieavond op donderdag 1 augustus. Deze kaderde binnen het demonstratieproject van de Vlaamse Overheid: ‘Beredeneerd beregenen van openluchtgroenten en aardappelen’. 

Voor veel telers is beregenen echter niet mogelijk omwille van geen uitrusting, onvoldoende water en/of beperkingen door de overheid opgelegd. Op basis van dit advies en op basis van recente metingen en waarnemingen heeft de waarnemend gouverneur van de provincie Oost-Vlaanderen besloten om via een nieuw politiebesluit een captatieverbod vanaf 24/07/2019 in te stellen op onderstaande ecologisch kwetsbare waterlopen en meanders. 

Op basis van dit advies en op basis van recente metingen en waarnemingen heeft de waarnemend gouverneur van de provincie Oost-Vlaanderen besloten om via een nieuw politiebesluit een captatieverbod vanaf 24/07/2019 in te stellen op ecologisch kwetsbare waterlopen en meanders. Het nieuwe politiebesluit vervangt het politiebesluit van 18/07/2019.

Om de schade te beperken, heeft de Droogtecommissie op 16/07/2019 geadviseerd  voor een captatieverbod (onttrekken van water)  in alle stroomgebieden van ecologisch kwetsbare waterlopen in Vlaanderen, tenzij er redenen zijn waaruit blijkt dat het niet nodig is om -op dit moment- een captatieverbod op te leggen.

Momenteel zitten we in kleurcode geel (niveau 1) en worden er preventieve maatregelen door waterbeheerders genomen. Zo stelden verschillende polderbesturen bijvoorbeeld eerder dan ander jaren een hoger zomerpeil in.

Bij een waterscan komen we langs om samen na te gaan welke waterstromen op je bedrijf aanwezig zijn, hoeveel water je jaarlijks verbruikt, welke water geschikt is voor welke toepassing (reinigen, drinkwater, beregenen…), hoeveel regenwater opgevangen kan worden, hoe groot de opslagcapaciteit moet zijn, wat de financiële haalbaarheid is, … 

Op vrijdag 22 maart organiseert de Bodemkundige Dienst een interessante studienamiddag "Hoe zal innovatie de watervoetafdruk van gewasproductie verkleinen?". De klimaatsverandering dwingt de landbouw tot een efficiënter watergebruik, wat ook mogelijk is dankzij innovatie. Experten van binnen en buiten de Bodemkundige Dienst geven een overzicht van de huidige irrigatietechnieken met hun voor- en nadelen. Daarnaast evalueren ze welke innovaties het potentieel hebben om Vlaanderen in de toekomst klimaatbestendig en water-robuust te maken. Tijdens deze studiedag stellen de onderzoekers ook het boek 30 jaar irrigatieproeven op de Bodemkundige Dienst van België voor. 

In dit artikel vind je de presentaties van de studieavond industriebloemkool van dinsdag 19 februari 2019 in Staden. Deze studienamiddag werd georganiseerd door Departement Landbouw en Visserij in samenwerking met Taco, Inagro, PCG en Ingro.

De klimaatverandering vraagt om een integraal waterbeheer. Een belangrijk onderdeel daarvan is het in kaart brengen van de beschikbaarheid van alternatieve waterbronnen. En dat gaan ze in Oost-Vlaanderen doen voor hun land- en tuinbouwers. De alternatieve waterbronnen zullen overzichtelijk worden gebundeld op de website van het Waterportaal. Zo kunnen de land- en tuinbouwers duurzamer omspringen met het kostbare water en kan het beleid hen daaromtrent beter bereiken.
Wereldwijd wordt water een schaars product. Vlaanderen is een gebied waar de waterbeschikbaarheid per inwoner heel laag is. We staan zelfs op de vierde plaats van landen die weinig water ter beschikking hebben. Alleen Korea, Tsjechië en Italië doen het nog slechter. Landen als Spanje en Portugal scoren een stuk beter. Daarenboven zal Vlaanderen door de klimaatverandering meer en meer worden geconfronteerd met periodes van intensere piekregens en toenemende droogte.

In 2018 werden de beregeningshaspels regelmatig ingeschakeld op groente- en aardappelpercelen. Dat beregenen geld kost, weten we maar dat staven met exacte cijfers is moeilijk. Vaste kosten zoals investeringen en onderhoud en ook variabele kosten zoals arbeid en energie zijn immers bedrijfsafhankelijk. Als je water door loonwerkers laat aanvoeren, is er nog een extra kost. Met de beregeningstool kan je binnenkort zelf je kosten uitrekenen.

Op donderdag 15 november 2018 organiseerden we een proefveldbezoek in openluchtteelten. De bezoekersgids omvat de rassen-, gewasbeschermings- en bemestingsproeven in prei, kolen, bataat en de demoproef groenbedekkers.

Vanaf eind september werd gestart met het rooien van de verschillende proeven. In het veld konden we het effect van de koude nachten zien op het loof. De bovenste bladeren verkleurden zwart en krulden op. In de grond bleef de temperatuur, zelfs bij een gemeten temperatuur aan de grondoppervlake van net onder het vriespunt, boven de 10 °C. Dit is wenselijk voor behoud van kwaliteit van de knollen.

Eind augustus werden op het PCG en de Bodemkundige Dienst van België studieavonden georganiseerd binnen het demonstratieproject ‘Beredeneerd Beregenen van Openluchtgroenten en Aardappelen’. De uitzonderlijke voorjaarsdroogte van 2017 en de droogte van dit jaar duiden op het feit dat beregenen lang geen luxe meer is maar een pure noodzaak. Tijdens deze avond kwamen een aantal aspecten aan bod uit het demonstratieproject.

Op 14 september 2018 heeft de gouverneur Jan Briers beslist om het captatieverbod in Oost-Vlaanderen op te heffen mits twee uitzonderingen.

In dit artikel kan je de presentaties terugvinden die aan bod gekomen zijn op de studieavond ‘Beredeneerd beregenen van openluchtgroenten en aardappelen’ op dinsdag 21 augustus 2018 op het PCG en op woensdag 22 augustus 2018 op het BDB. Deze studieavond is georganiseerd door het PCG in samenwerking met de Bodemkundige Dienst van België, PCA en Inagro binnen het demonstratieproject ‘Beredeneerd beregenen van openluchtgroenten en aardappelen’en het H2020-project 'FERTINNOWA - Transfer of INNOvative techniques for sustainable WAter use in FERtigated crops'

Op 02.08.2018 was er overleg rond de droogte in Oost-Vlaanderen en daar is beslist om, in analogie met West-Vlaanderen, de uren aan te passen waartussen er mag beregend worden. Dit was nu toegestaan tussen 20u en 8u maar zal aangepast worden naar 18u en 10u. Met leidingwater zal het onmogelijk blijven om te beregenen. Deze aanpassing van de uren zal ook gelden voor sportterreinen en moestuinen.

Om de schade te beperken is het belangrijk dat gewassen worden beregend maar alles beregenen is een onmogelijke opdracht. Iedere teler moet prioriteiten stellen en de teelten waar door beregenen de meeste winst kan gehaald worden, eerst beregenen. 

Watervoorraden op de bedrijven geraken op alhoewel de groentesector goed voorbereid is op beregenen. Water laten aanvoeren is een dure optie maar lijkt op dit moment noodzakelijk voor heel wat teelten. Nu de bloemkooloogst voor het grootste gedeelte achter de rug is, zullen op veel bedrijven andere keuzes gemaakt worden indien er nog water is. Nogal wat gewassen met een grote hoeveelheid blad vallen slap in de namiddag en hebben nood aan water. Een kort overzicht ...

Het proefveldbezoek openlucht groenten met als thema gewasbescherming ging door op donderdag 21 juni 2018.

In het kader van het Europees Horizon 2020 project Fertinnowa werd op 9 april 2018 een studiemoment ‘Fertigatie in courgette’ georganiseerd door het PCG. Voor- en nadelen van verschillende irrigatietechnieken werden onder de loep genomen.  Er was ook aandacht voor kostprijs en benodigde arbeid voor de verschillende systemen.  Ervaringen van telers werden uitgewisseld en ook toeleverancier Saelens lichtte een aantal technische aspecten toe.

Op 28 april 2018 lanceerde het Europese thematische netwerk FERTINNOWA ‘De Fertigatie bijbel’. Dit is een waardevolle bron met praktische informatie rond fertigatie- en irrigatietoepassingen binnen de tuinbouwsector.

Momenteel is het wachten tot het droog genoeg is om plastiek te trekken voor de zomerteelt van courgettes.  Bij het trekken van de plastiek wordt vaak de vraag gesteld of het leggen van een T tape of andere soort druppeldarm interessant kan zijn. 

Ben je geïnteresseerd om meer inzicht te verwerven in het watergeven op je bedrijf, dan is deelname aan dit project zeker interessant. Daarenboven krijg je gratis beregeningsadvies op maat van je gewas en je perceel.

Efficiënt beregenen van openluchtgroenten en aardappelen vergt echter veel kennis. Telers zijn dikwijls onzeker over het tijdstip van de beregening, de hoeveelheid water en welke techniek nu het meest rendabel is voor hun teelt. Bovendien hebben ze ook niet altijd een goed zicht op de kosten die gepaard gaan met irrigatie (investeringskosten, energie- en waterkosten, arbeid ...). Er is duidelijk nood aan meer begeleiding om het beschikbare water beredeneerd in te zetten.

Deze proef werd aangelegd om teelttechnische inzichten te verwerven in de teelt van bataat (Ipomoea batatas). Zo vergeleken we verschillende soorten plantmateriaal en het effect van irrigatie en grondbedekking met zwarte folie (warmte) in deze teelt.

Elke teler streeft naar een optimale beregeningsinstallatie die zo goed mogelijk afgestemd is op de behoeften van zijn teelten. Wanneer er een breed pallet aan teelten te vinden is op een kleinere oppervlakte, is de uitdaging des te groter. Tijdens een workshop bracht Roland Saelens van het gelijknamige bedrijf een praktisch overzicht van het assortiment dat geschikt is voor kleinschalige bedrijven.

In de voorbije editie van de Werktuigendagen werden drie thema’s door het PCG meer onder de aandacht gebracht. Het droge voorjaar van 2017 zal voor vele landbouwers nog een tijdje in hun geheugen gegrift staan, daarom mocht het thema irrigatie/fertigatie zeker niet ontbreken. Een volgende thema kaderde binnen de innovatieve teelten waarbij bataat de hoofdrol speelde. Een laatste thema waren de uien.

Lager energieverbruik, efficiënt watergebruik en kostprijs van beregening zijn pertinente vragen van telers, zeker in jaren zoals 2017. Vanuit het Departement Landbouw en Visserij, Boerenbond en het PCG spelen we hier samen op in. Dit demomoment toont diverse systemen van irrigatie of fertigatie. Dit laatste verdient ook aandacht, efficiënte bemesting gekoppeld aan watergift. Evoluties en nieuwigheden van irrigatietechnieken komen aanbod om zo met minder water een beter resultaat te behalen.

Door de droogte dit voorjaar, is het thema water actueler dan ooit. Land- en tuinbouwers hebben nood aan water om teelten te beregenen. Op woensdag 21 juni 2017 vond een studieavond rond beregenen van openluchtgroenten plaats, georganiseerd door Bart Debussche (Departement Landbouw en Visserij). Hier volgen de belangrijkste conclusies van de avond.

Op 12 oktober vond de workshop 'Meeting grower needs: een optimaal beheer van irrigatie en fertigatie'plaats in Saint-Pol-de-Léon, Frankrijk. Hoogtepunten van de 1e internationale workshop, bezocht door 140 stakeholders uit 13 landen, kan je bekijken in volgend fragment:

Wanneer we het hebben over de Bretoense tuinbouwsector, verschijnt bij velen het beeld van de regio met de uitgestrekte kustlijn en de opmerkelijke groene algengroei. Maar niet lang meer, als we Esther Lechevallier, onderzoekster aan het proefstation CATE, mogen geloven. Uit een bezoek aan enkele Bretoense tuinbouwbedrijven en het proefstation CATE blijkt dat er binnen de sector heel wat veranderingen aan de gang zijn. Er is veel aandacht voor duurzaam watergebruik, uitspoeling van nutriënten, gekke wortels en waterontsmetting.

Binnen het REDUNG project werd een verdampingsmodel ontwikkeld voor sla. Het model voorspelt de verdamping van bodem en gewas en vormt zo een beslissingsondersteunende applicatie bij de irrigatie. De bedoeling is dat je als teler zelf het moment van irrigeren beslist  en dat je de applicatie kan raadplegen om te weten hoeveel water er moet gegeven worden.

Vandaag worden heel wat Europese tuinbouwregio's meer dan ooit geconfronteerd met tekorten aan kwalitatief water. Bovendien slaagt men er in regio's met intensieve tuinbouwactiviteiten vaak niet in om aan de Europese waterwetgeving te voldoen. Het thematische netwerk FERTINNOWA beoogt beschikbare innovatieve technologieën en ervaringen samen te brengen, uit te wisselen én te implementeren op bedrijfsniveau, om zo belangrijke stappen voorwaarts te zetten wat betreft duurzaam watergebruik in de gefertigeerde groente-, fruit- en sierteelt.

In de huidige tijden waarin het klimaat minder voorspelbaar is en het hergebruik van grondstoffen steeds belangrijker wordt, zijn een efficiënt en duurzaam watergebruik, alsook het beperken van plastiekafval, absolute prioriteiten. In Mediterrane regio’s is het waterprobleem zelfs nog een stuk kritischer dan bij ons. Daarom is het gebruik van micro-irrigatiesystemen zeer voordelig, omdat op deze manier het water optimaal benut wordt, in vergelijking met de traditionele irrigatiesystemen. Deze systemen zorgen namelijk voor een water afgifte enkel daar waar de plant het nodig heeft.

Het doel van het RIGA-project is het ontwikkelen van een nieuw druppelirrigatiesysteem (~T-tape) met anti-alg en antiworteleigenschappen. Dit zou de levensduur sterk moeten verhogen t.o.v. de bestaande druppelirrigatiesystemen. Het innovatieve systeem zal tevens zorgen voor een reductie in waterverbruik, maar ook in een dalend verbruik van ontsmettings- of reinigingsmiddelen. Er wordt gestreefd naar een duurzaam concept dat prijscompetitief zal zijn met bestaande systemen.

Het donkere weer van de voorbije weken zorgt ervoor dat de planten trager groeien en verzwakken. In deze omstandigheden moet altijd extra aandacht besteed worden aan het beschermen van de plant tegen bodemziektes.

.

Om een goede opkomst van veldsla na zaai te garanderen moet extra aandacht besteed worden aan de beregening.

Een uniforme beregening is vanzelfsprekend van groot belang voor een goede teelt en opbrengst. De uniformiteit van de beregening kan door verschillende factoren beïnvloed worden: druk in de leidingen, ouderdom van de doppen, onderhoud van het watersysteem, … Een niet uniforme beregening heeft natuurlijk een nadelig effect op productie en kwaliteit van de teelt. Hieronder enkele tips om problemen zoveel mogelijk te vermijden.

Landbouwers schatten het vochtgehalte van de bodem meestal in op basis van het gevoel. De belangrijkste parameters om te starten met irrigatie zijn de stand van het gewas en de bladkleur. Laat je niet enkel inspireren om te beregenen omdat de buren ermee gestart zijn maar kijk zelf naar je gewas en je grond. Neem een spade en graaf tot onder de bouwvoor.

Het handboek 'Onderzoeksrichtlijnen voor de biologische kasteelt' is door 21 experts van diverse Europese landen samengesteld. Deze richtlijnen voor diverse gestandaardiseerde onderzoeksprocedures kunnen onderzoekers helpen bij het opzetten van hun onderzoek in de biologische glasteelt.

Het handboek 'Impact van waterkwaliteit en irrigatiebeheer in de biologische glastuinbouw' is een unieke bron van informatie voor kwekers, onderzoekers, studenten, docenten, consultants en leveranciers die betrokken zijn bij de biologische beschutte teelt. Deze publicatie kan helpen bij het ontwikkelen en implementeren van meer duurzame strategieën in verband met irrigatie in de biologische glastuinbouw.

PCS en PCG werken samen mee aan het RIGA-project. Dit is een Europese samenwerking met partners uit Spanje (Aimplas en Galloplast) en Italië (Cersaa en Irritec), waarin een meer duurzaam druppel irrigatiesysteem ontwikkeld wordt.

Voor het IWT-project REDUNG, dat als volledige titel 'Reductie van de nitraatuitspoeling in de grondgebonden groenteteelt onder beschutting door beredeneerde watergift en bemesting' heeft, werd een inventarisatie van de sector uitgevoerd. Hiervoor werden 29 slabedrijven (serresla, grondteelt) verspreid over de provincies West- Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Antwerpen geënquêteerd. De enquête bevatte vragen rond bemesting en irrigatie. Enkele interessante resultaten worden hieronder weergegeven.

Tijdens de beurs en netwerkdag “Techniek in de Biotuinbouw: Klein én professioneel” werd een oproep gedaan naar telers om hun eigen innovatief en technisch ontwerp te komen voorstellen. Elke bezoeker kon stemmen op één van de zes ingezonden concepten. Allen konden ze op veel appreciatie rekenen, maar de wiedfiets spande uiteindelijk de kroon.

In het kader van het ADLO-project 'Telen zonder spui' hebben de proefcentra PCS, PCH, PCG, PSKW en Inagro een rekenprogramma uitgewerkt waarmee je zelf eenvoudig aan de slag kan om hierop een antwoord te bieden. Wil je berekenen hoe groot jouw waterbassin moet zijn voor een nieuwe serre of geplande uitbreiding? Of wens je na te gaan hoe jouw bedrijf scoort qua hemelwaterbenutting?

Deze brochure overloopt een voor een de verschillende bronnen van spuistroom en ander nutriëntrijk restwater, kijkt naar de achterliggende oorzaken en stelt mogelijke oplossingen voor. Daarna volgt een uitgebreide uiteenzetting van het uitrijden van spuistroom en van het verwerken ervan met een denitrificatie- en fosfaatfilter. De principes van deze methoden worden omschreven en er wordt de nodige aandacht besteed aan de economische afwegingen. Een laatste gedeelte is integraal gewijd aan de correcte dimensionering van een hemelwaterbassin. Wil men spuistroom vermijden, dan is voldoende kwalitatief uitgangswater immers een absolute must.